Segre ibaiaren gainean dagoen haitzarte bertikalaren sabaian -bailara osoa menderatzen du- ate triangeluar bat dago, iritsi ezinekoa. Hala ere, Tabac-eko koba, belaunaldi ugarik bisitatu zuten, jatorrizko paisaia hau inguratzen duen misteriozko aurak erakarrita.

Kobazuloan sartzean, eguzkiaren argiak istorioak desitxuratutako marra gorrixkak dir-dir egiten duen lekuraino eramaten du, leizearen sarrerako arkuaren ateburuaren gainean dauden ikur margotu bitxiak, ilunpe erabatekora sartzeko gonbita eginez. Irudi hauetako batzuek, lausoki, gizaki eskematikoak gogorarazten dituzte -batzuk besoak goratuta dituztela-, beste batzuek animalia arraroak, eta forma erradial bat, eguzki bat bezala ikusten da. Bere esanahi eskasia gora-behera, sinbolo hauek erabiltzen zuten erakarpenaren lekuko dira, hauek margotu zituztenen kosmobisioa betikotzean denboraren joanari desafio egiten dioten antzinako errituez ohartaraziz. Milaka urteko magnetismo horren oihartzuna itzali egin bazen ere, ez zen ez galdu.

Camarasa-ko elizan duela gutxi aurkitutako pergamino zahar batek kobazulo malapartatu horretako biztanlearen istorioa kontatzen du: emakume bakarti bat, irudi pagano deabruzkoek babestua. Maladona (“emakume gaiztoa”) baliabide etsia zen Eliza Santuak debekatutako mesedeak, desioak edo laguntzak behar zituztenentzat.

Kontakizunak aurrera jarraitzen du, herriko jaun aberats batek bere zerbitzariari egin zion mandatu bereziarekin: Cova del Tabac-eraino iritsi behar zuen, emakume berezi hori aurkitu, eta bere eskaria betetzeko konbentzitu. Lortzen bazuen, sari handia jasoko zuen. Zerbitzariak kobazulora nola iritsi galdetu zien bere bizilagunei, baina hauek nahiago izan zuten Maladona bizi zen erresumarekin zerikusia zuen guztiari jaramonik ez egitea.

Bere kabuz mendian sartzea erabaki zuen, bide ahaztuetan barrena, horma gaindiezinetan gora. Bide zuzenetik zihoala adierazten zioten gida bakarrak gurutze goibel batzuk ziren, txolarre iltzatuekin, bidezidorra seinalatzen zutenak. Topatu zuenean gurutze ikaragarri handi bat, hegoetatik lotuta zeuden txoriez estalia eta hontz handi batekin bere azken hatsak arnasten, bidaiaren amaierara iritsi zela ulertu zuen. Seinale makabro horren atzean, hosto guztiak zabalduta zituen pikondo batek dardara eragin zion behetik haranean bakarrik ikusi zuen aho handi triangeluarra ikustean.

Kobazuloan sartzean, zerbitzariak harrizko ateburu bat ikusi zuen, eta bertan, irudi desitxuratu eta ia gizatiar batzuk sumatu zituela iruditu zitzaion, berari ongietorria edo egiten.

Bat-batean, kobazulo hitsaren iluntasun hotzak bere urratsak gelditzera behartu zuen, baina une batez bakarrik: jarraitu egin behar zuen, Maladonaren jakintza ahaltsuak behar baitzituen. Adorea hartu eta aurrera jarraitu zuen, baina berriro gelditu behar izan zuen. Saguzar saldo handi bat irten zen haren bila, ahots garratz batek zuzenduak ziruditenak. Zerbitzariak larriki oihukatu zuen: “Zure arteen beharra dut! Maladona, zu ikusi beharra dut!” Hitz horien ondoren, isiltasun betiereko batek hartu zuen leizea, eta barre gaizto baten oihartzunak baino ez zuen hautsi, zeinak haitzuloaren errai ilunetan barrena sartzera gonbidatzen baitzuen, usain deskribaezin eta gaizto batez inguratuta. Zerbitzariak aurrera jarraitu zuen, hormetatik jaisten ziren argizarizko perla bitxien edertasunaz harriturik.

Haitzuloaren iluntasunean, sua eta kea sumatu zituen pertza handi batetik ateratzen, eta, bat-batean, kearen artetik zilar koloreko adats mardul bat agertu zen, untxi- eta ahate-hankak oihal bitxiak bailiran txirikordatua, enigmatikoki izaki misteriotsu baten presentziaz ohartarazi ziotena: “Badakit zer nahi duzun”. Eskua luzatuz, poto beltz txiki bat helarazi zion, edaria ardoarekin nahasteko aholkatuz, zaporea disimulatzeko. Zerbitzariak poltsa bete urrezko txanponekin itzuli zion mesedea, baina Maladonak haserre errefusatu zuen, eta trukean bi gauza eskatu zizkion: Lehena, bere kobazuloaren bakardadean bizitzen utz zezala, zin eginez ez ziola inori bere oparia azalduko. Bigarrena, haraino iristeko bidea inori ez jakinaraztea. Zerbitzariak bi eskariak onartu zituen buruarekin keinua eginez, gorde zuen zakua txanponekin, eta itzuli egin zen jada arrotz ez zitzaion bidera.